“Ik ben juist géén perfectionist!” De grootste misvatting over perfectionisme.


Ben jij een perfectionist zonder het door te hebben?

Het beeld dat veel mensen van perfectionisme hebben, is totaal verkeerd. Ik kreeg laatst nog een video doorgestuurd met de titel “When You Ask A Perfectionist To Do A Job”. (Jaja, Amerikanen en hun neiging alles in hoofdletters te doen).

In de video zag je allemaal OCD-achtig georganiseerde schappen van winkels. Alle perfect gesorteerd op kleur en vorm. Geen foutje in zicht. Typisch iets wat perfectionisten zouden doen, toch?

Nope.

De meeste perfectionisten zijn niet zo duidelijk te herkennen ‘van buitenaf’. Mijn huis ziet er bijvoorbeeld al mijn hele leven ‘gezellig rommelig’ uit. Ik dacht zelf dan ook altijd dat wat er ook mis met me was, perfectionisme was het zeker niet. Nee zeg, hou op! Mijn leven was zo niet perfect, dat ik me in dat woord totaal niet herkende.

OCD veggies 

Volledig ten onrechte, zo ontdekte ik in het eerste jaar dat ik aan het werk ging. Ik bleek wel degelijk last te hebben van dit verschijnsel, maar het neemt veel geniepigere vormen aan dan het simpele ‘je hebt alles op orde en je kunt niet tegen wanorde’-beeld dat we doorgaans hebben.

In dit artikel neem ik je mee in wat perfectionisme dan wél is. En hoe je bij jezelf te rade kunt gaan om te ontdekken of jij hier last van hebt, al denk je nu van niet.

 

Wat is het verschil tussen perfectionisme en het hebben van een hoge norm?

Kwaliteit willen nastreven in je werk of in andere dingen die je doet, daar is helemaal niks mis mee. Het wordt pas een probleem wanneer je zó streng voor jezelf wordt, dat je het niet meer goed genoeg vindt wat je doet en daardoor blokkeert.

En dit kan over van alles gaan. Bij mij beperkte mijn perfectionisme zich niet tot mijn werk, maar speelde het vooral op het gebied van mijn emoties. Elke keer dat ik me onzeker voelde, angstig of gestrest, dacht ik direct: “Wat is er mis met mij? Waarom kan ik dit niet oplossen?”

Perfectionisme is de diepgewortelde angst niet goed genoeg te zijn.

Bij veel vrouwen keert dit naar binnen: ze hebben moeite te accepteren hoe ze nu zijn, flaws and all. En daardoor hebben ze altijd het idee dat ze iets moeten veranderen, iets te verbeteren hebben. Reuze uitputtend.

Zelfs wanneer je wél weet dat je last hebt van perfectionisme, ben je misschien wel bang om dit los te laten. Omdat je denkt dat je dan nooit meer je best voor iets zult doen. Nooit meer iets goeds zult bereiken of maken.

Maar gelukkig is dat totaal niet aan de orde. Sterker nog: wanneer je zelfbeeld beter wordt, neemt doorgaan ook de kwaliteit van je werk (en leven) toe. Dit hangt vaak samen met het feit dat het dan een stuk rustiger in je hoofd wordt – je bent niet meer continu gefocust op wat voor sukkel je bent en dus houd je tijd en ruimte over om daadwerkelijk goed te kunnen studeren of werken.

Mijn spelletjeskast, het bewijs dat ik geen perfectionist was… Of toch?

Een cliënt van me was er van overtuigd dat ze niet goed genoeg was voor de studie die ze volgde. Ze zat avond na avond tot diep in de nacht door te werken, vanuit de overtuiging dat ze zich geen pauzes kon permitteren. Ze was immers niet slim genoeg om het allemaal aan te kunnen, dus moest ze werkelijk alle vrije tijd die ze had, besteden aan haar studie.

Je kunt je voorstellen hoe vermoeiend dat voor haar was. Elke avond bleef ze maar nieuwe informatie in haar hoofd stampen, terwijl ze eigenlijk allang niks meer in zich opnam. En elke ochtend werd ze helemaal kapot weer wakker, met een lijf dat duidelijk aangaf dat het rust nodig had. Maar ze ging door.

Toen ze meer tijd voor zichzelf ging nemen, ontdekte ze dat ze veel betere cijfers haalde. En nog veel belangrijker: ze voelde zich stukken beter en relaxter.

 

Waarom zijn de meeste perfectionisten niet gelukkig?

De angst om niet goed genoeg te zijn, is behoorlijk vermoeiend. Stel je eens voor dat er de hele dag iemand naast je staat die je precies vertelt wat je allemaal niet goed doet.

“Die mail had je anders moeten opstellen, dit komt niet lekker over zo!”

“Je buik rolt over je broek heen, echt niet ok.”

En – dubbele bonus: “Je wéét toch dat je meer rust moet nemen? Nou, waarom doe je het dan niet? Je kunt je ook nooit eens aan de afspraken houden die je met jezelf maakt. Je bent een loser!”

Klinkt het je al vermoeiend in de oren?

Ik noem deze stem de kritische rechter en het is een stem die we allemaal in ons hebben. Bij de meeste mensen is ie ergens zacht op de achtergrond aanwezig, en veroorzaakt ie slechts op sommige momenten gedoe. Bij mensen die veel last hebben van perfectionisme, lijkt het wel alsof deze stem meer invloed heeft. Harder en vaker spreekt.

En misschien probeer je er weleens tegen ten strijde te trekken. Door allerlei argumenten aan te dragen waarom de kritische rechter geen gelijk heeft. Maar je zult merken dat dit een strijd is die je al gauw verliest.

Op de een of andere manier delf je altijd zelf het onderspit, en weet die stem je, als je last hebt van perfectionisme, ervan te overtuigen dat je het allemaal echt niet lekker aanpakt. Zélfs als je diep vanbinnen eigenlijk wel weet dat het niet klopt.

Rationeel weten dat die kritische stem ongelijk heeft, is niet genoeg om er geen last meer van te hebben.

Ik denk dat deze stem ontstaan is toen we nog veel meer gevaren in ons leven hadden. Om te kunnen overleven, was het superhandig om steeds te focussen op alle problemen die er waren. En omdat we sociale dieren zij, was het ook erg belangrijk bij de groep te blijven horen.

Allemaal leuk en aardig, maar tegenwoordig word je niet meer direct naar een ijzige vlakte gestuurd om alleen te sterven wanneer je een beetje anders bent dan anderen. En zul je ook niet direct omvallen van de honger als je een dag niet werkt.

Maar ons brein is nou eenmaal een getrainde probleemoplosser. Bij afwezigheid van levensbedreigende issues, richt het zich op het zelf. Dat altijd beter kan. En dus ben jij de klos.

En ga je als perfectionist heel veel compensatiegedrag vertonen om je kritische rechter ongelijk te geven. Keihard werken om maar te bewijzen dat je goed genoeg bent (me!). Of juist uitstelgedrag vertonen. Urenlang YouTube-video’s bekijken omdat je geen zin hebt om de realiteit van ‘Ik ben niet goed genoeg’ niet te voelen (also me!).

En dat zijn geen strategieën die leiden tot geluk.

Mijn ‘ik wil urenlang afgeleid worden’-YouTube-marathon

Maar kan perfectionisme niet juist heel nuttig zijn?

Een schadelijk en hardnekkig idee dat veel mensen hebben, is dat perfectionisme ‘ergens’ wel nuttig is. Het zorgt er in elk geval voor dat je resultaten bereikt, toch?

Hier ben ik het pertinent mee oneens. Eigenlijk komt dat neer op wat ik eerder schreef: het nastreven van kwaliteit is niet hetzelfde als perfectionistisch zijn.

Misschien is het een semantische discussie, maar toch vind ik het belangrijk dit punt nog even te benadrukken. Want wat ik te vaak mis zie gaan bij mensen met perfectionisme, is het bepalen van hun grenzen. Als je namelijk diep van binnen het geloof hebt dat je niet goed genoeg bent, wie ben jij dan om je grenzen aan te geven?

Denk aan het voorbeeld van mijn cliënt, die grenzeloos lang studeerde zonder tijd voor zichzelf te nemen.

En denk ook aan een situatie waarin je leidinggevende of je collega’s iets van je vragen. Je hebt eigenlijk geen tijd, maar toch ga je het doen. Omdat je niet het gevoel hebt dat je je grenzen aan mag geven. Of misschien niet eens precies weet waar je grenzen liggen.

En die grenzeloosheid, die kan zorgen voor problemen. Bijvoorbeeld burn-out of andere stressklachten.

Grappig genoeg heb ik zelf gemerkt dat mijn grenzen aangeven dé manier was om beter in mijn werk te worden. Vanaf het moment dat ik vier dagen ging werken, vond ik mijn werk veel leuker. Ik had meer energie en straalde dat uit. Andere mensen waren sneller bereid iets voor me te doen omdat ik niet vanuit een kramp dingen aan ze vroeg, maar ontspannen.

Hatseflats! Allemaal dingen die ik nooit voor elkaar had gekregen als ik vast had gehouden aan de overtuiging dat ik perfectionisme moest nastreven.

Dus ja: je best willen doen is top en leidt tot resultaat. Maar juist ook het voelen waar jouw grens ligt en het nemen van voldoende rust, zorgt voor betere resultaten én – ook niet onbelangrijk – een gelukkiger leven.

En? Denk je dat jij last hebt van perfectionisme?

Mocht je meer willen leren over hoe je je grenzen kunt leren voelen EN aangeven, download dan mijn gratis eBook ‘In 5 simpele stappen je grenzen aangeven – voor perfectionisten’.

Liefs,

Evelien

Een reactie plaatsen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *